Witamy na stronie Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Rolnictwo w Niemczech

Feldweg durch bluehende Rapsfelder

Feldweg durch bluehende Rapsfelder, © dpa

24.04.2019 - Artykuł

„Ważne jest, by przyszłym pokoleniom przekazać nie tylko

techniczne aspekty produkcji, żywności i ochrony zasobów naturalnych,

lecz także wartości wiejskiego świata.”

Benedykt XVI

Gospodarstwa, użytki rolne, obszary wiejskie

Rolnicy niemieccy gospodarują na łącznie 16,6 mln ha użytków rolnych. Istnieje ok. 275 000 gospodarstw rolnych, które w przeważającej większości (90%) prowadzone są przez rodziny. Rolnictwem zajmuje się blisko 620 000 osób, co stanowi 1,4% ludności aktywnej zawodowo. Branża rolno-spożywcza razem z powiązanymi sektorami gospodarki zatrudnia ok. 4,5 mln ludzi.

72% właścicieli gospodarstw rolnych mieści się w przedziale wiekowym 45-65 lat, poniżej pięciu procent ma mniej niż 35 lat. Z roku na rok maleje liczba gospodarstw oraz liczba osób zatrudnionych w rolnictwie i kształcących się w zawodach rolniczych.

Wielkość gospodarstw rolnych różni się bardzo w zależności od regionu. Przeciętne gospodarstwo rolne liczy 61 ha (w Polsce: 10,9 ha) – przy czym przeciętna wielkość pojedynczego gospodarstwa w landach zachodnich to tylko 49 ha, a wschodnich – 246 ha. Ta różnica jest skutkiem przymusowej kolektywizacji rolnictwa przeprowadzonej w latach 50-tych przez państwo socjalistyczne w Niemczech Wschodnich. Trzy czwarte wszystkich gospodarstw rolnych oprócz uprawy gruntów własnych dzierżawi ziemię. Przeciętnie na każde gospodarstwo przypada 50 ha gruntów dzierżawionych. Dużym problemem jest zmniejszenie się powierzchni gruntów rolnych wskutek budowy osiedli i dróg. Z tego powodu powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się w ciągu 25 lat o 1,3 ha.

90% terytorium państwa niemieckiego to obszary wiejskie. Zamieszkuje je 47 mln Niemców, przeszło połowa ludności. Oprócz prosperujących gospodarczo regionów wiejskich są też takie, które zmagają się ze słabą strukturą gospodarczą i odpływem ludności.

Produkcja, przemysł żywieniowy, handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi

Niemcy należą do krajów o największych obrotach w handlu produktami rolnymi na świecie i plasują się na trzecim miejscu za Stanami Zjednoczonymi i Holandią oraz Chinami w gronie największych eksporterów i importerów produktów rolno-spożywczych. W Unii Europejskiej Niemcy są największym producentem mleka i wieprzowiny. Produkcja rolna osiąga wartość ok. 53 mld euro (produkcja zwierzęca: ok. 27 mld euro, produkcja roślinna: ok. 26 mld euro). Udział gospodarki rolnej i żywnościowej wynosi ok. sześciu procent całkowitej wartości dodanej brutto w Niemczech.

W Niemczech utrzymywanych jest blisko 200 mln sztuk zwierząt gospodarskich, są to głównie kury i świnie. By je wyżywić, na przeszło 60% użytków rolnych uprawia się rośliny przeznaczone na pasze, przede wszystkim pszenicę i kukurydzę. 13 000 gospodarstw ogrodniczych produkuje owoce i warzywa (bez ziemniaków), uzyskując na stosunkowo niewielkiej powierzchni wysoką wartość dodaną. Wskaźnik samowystarczalności w produkcji owoców i warzyw wynosi jednak tylko ok. 30%.

Rolnictwo ekologiczne praktykuje się w Niemczech już od lat 20-tych i jest ono stosunkowo dobrze rozwinięte, podobnie jak rynek żywności ekologicznej, na którym obroty przekraczają rocznie 10 mld euro. Pod ten rodzaj upraw przeznaczonych jest 1,3 mln ha, co stanowi 8% całkowitej powierzchni upraw. Istnieje prawie 10 000 przedsiębiorstw przetwarzających żywność ekologiczną. Każdego roku odbywają się w Norymberdze czterodniowe targi BIOFACH, największe na świecie targi produktów ekologicznych.

Niemiecki handel zagraniczny artykułami rolno-spożywczymi ma ugruntowaną pozycję i jest reprezentowany na całym świecie. Jego udział w całym eksporcie z Niemiec wynosi blisko 6%. Najważniejszymi towarami eksportowymi są wyroby z mięsa wieprzowego, mleka i zbóż. Unia Europejska jest zdecydowanie najważniejszym rynkiem zagranicznym dla przeszło trzech czwartych całego importu i eksportu produktów rolno-spożywczych. Najważniejszym partnerem niemieckiego handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi jest Holandia. Polska zajmuje w przybliżeniu szóste miejsce. Jedna czwarta całego niemieckiego importu produktów rolnych (ok. 20 mld euro) pochodzi z krajów rozwijających się.

Władze i instytucje

Niemiecką politykę rolną kształtuje Federalne Ministerstwo Wyżywienia i Rolnictwa (BMEL), a w poszczególnych landach – odpowiedzialne za rolnictwo ministerstwa. Od roku 2021 Federalnym Ministerstwem Wyżywienia i Rolnictwa kieruje minister Cem Özdemir.

Cem Özdemir
Cem Özdemir (Bündnis 90/Die Grünen), Bundesminister für Ernährung und Landwirtschaft© dpa

Ważnymi organami są: Federalny Instytut Rolnictwa i Wyżywienia (BLE), który zajmuje się zadaniami związanymi z organizacją rynku oraz Federalny Urząd ds. Ochrony Konsumentów i Bezpieczeństwa Żywności (BVL), który wypełnia zadania związane z zarządzaniem ryzykiem na rynku artykułów spożywczych, pasz, w odniesieniu do zdrowotności zwierząt, ochrony roślin oraz inżynierii genetycznej. Egzekwowanie obowiązujących w odniesieniu do rolnictwa i gospodarki żywnościowej ustaw i rozporządzeń jest zasadniczo zadaniem władz poszczególnych landów. Dotyczy to także wypłaty środków finansowych w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej.

„Należące do kultury rolnej i leśnej grunty wszelkiej wielkości służą całemu Narodowi. Ziemi rolnej nie powinno się wykorzystywać niezgodnie z jej przeznaczeniem”.

art. 163 Konstytucji Wolnego Państwa Bawarii z dnia 2 grudnia 1946 roku

W Niemczech funkcjonuje bardzo rozbudowany system organizacji zrzeszających rolników w ramach związków i stowarzyszeń. Idea spółdzielczości ma w Niemczech długą tradycję. Istnieje przeszło 2000 spółdzielni rolno-spożywczych oraz przeszło 700 uznanych organizacji producentów. Najbardziej znaczącymi grupami interesu są: Niemiecki Związek Rolników (Deutscher Bauernverband), Niemieckie Stowarzyszenie Rolników (Deutscher Bauernbund), Niemiecki Związek Spółdzielni Rolniczych (Deutscher Raiffeisenverband). Oprócz tego istnieją liczne stowarzyszenia reprezentujące poszczególne obszary produkcyjne.

Leśnictwo i łowiectwo

Lasy pokrywają jedną trzecią powierzchni kraju, łącznie 11,4 mln ha. 55% zasobów stanowią drzewa iglaste, 45% liściaste. Najczęściej występującym gatunkiem drzewa jest świerk (26%, to jest 2,76 mln ha), następnie sosna (22% , to jest 2,42 mln ha) oraz buk (16%, 1,68 mln ha). Łączne zasoby drzewne szacuje się na 3,7 mld metrów sześciennych. Połowa gruntów leśnych jest własnością publiczną i należy głównie do landów, miast i gmin. 5,5 mln ha lasów znajduje się w posiadaniu prywatnych właścicieli, około 10% prywatnych właścicieli lasów posiada nawet ponad 1000 ha lasów.

Dziko żyjące zwierzęta są pod względem prawnym mieniem niczyim. Prawo do przywłaszczania sobie dziko żyjących zwierząt jest częścią prawa własności ziemi. Właściciele gruntów rolnych i leśnych wielkości poniżej 75 ha tworzą na terenie swojej gminy spółdzielnię łowiecką, która dzierżawi prawo do polowań jednemu lub więcej myśliwym. W Niemczech jest ok. 385 000 aktywnych myśliwych. Niemiecki Związek Łowiecki (Deutscher Jagdverband, DJV) jest ich najważniejszą grupą interesu.

Rybołówstwo

Rybołówstwo stanowi na niemieckich wybrzeżach Morza Północnego i Bałtyckiego tradycyjny element kultury i gospodarki. Niemiecka flota rybacka jest stosunkowo niewielka i składa się z ok. 1350 statków rybackich, z czego 80% to jednostki, których długość nie przekracza dwunastu metrów. Dwanaście trawlerów dalekomorskich łowi na Północnym Atlantyku oraz na wodach u wybrzeży zachodnioafrykańskich, poza tym flota jest nastawiona na rybołówstwo przybrzeżne na Morzu Północnym i na Bałtyku. Rocznie odławia się ok. 250 000 ton ryb i owoców morza, z czego po 20% przypada na śledzie i kraby. Niemiecka flota rybacka sama może jednak pokryć tylko jedną czwartą zapotrzebowania kraju. Branża rybacka zatrudniająca przeszło 40 000 pracowników jest mimo to na wybrzeżu ważną gałęzią przemysłu, ponieważ przetwarza się tam ryby importowane z całego świata.

Ryby wolno żyjące są mieniem niczyim. W przypadku gatunków, których połów jest ograniczony, Federalny Instytut Rolnictwa i Wyżywienia (BLE) przydziela gospodarstwom rybackim pracującym w pełnym wymiarze godzin kwoty połowowe bazujące na historycznej wielkości połowów, rybacy pracujący w niepełnym wymiarze godzin oraz rybacy prowadzący połowy rekreacyjne otrzymują kontyngenty wspólnotowe określające maksymalne miesięczne limity połowów. Kwoty te są przypisane do konkretnego statku rybackiego i są niezbywalne; wyjątkiem od tego są tylko członkowie organizacji producentów. BLE monitoruje przestrzeganie przepisów europejskiej wspólnej polityki rybołówstwa.

W sektorze rybołówstwa rolę odgrywa ponadto akwakultura: 2750, w większości średnich, gospodarstw rodzinnych produkuje w ten sposób blisko 35 000 ton ryb i małży rocznie. Wbrew międzynarodowemu trendowi niemiecka branża akwakultury zmaga się jednak obecnie ze stagnacją.


Wróć do góry strony