Zasadniczo niemieckie prawo o obywatelstwie opiera się na zasadzie prawa krwi. Oznacza to, że obywatelstwo niemieckie nabywa się przede wszystkim przez pochodzenie od rodzica będącego Niemcem. Dodatkowo od roku 2000 możliwe jest uzyskanie obywatelstwa niemieckiego w przypadku osób, które urodziły się w Niemczech i których rodzice są cudzoziemcami. 

Sposoby nabycia obywatelstwa niemieckiego:

1. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie w małżeństwie

Dzieci pochodzące z małżeństwa urodzone między 1.01.1914 r. a 31.12.1963 r. nabywały obywatelstwo niemieckie tylko po ojcu będącym Niemcem.

Dzieci pochodzące z małżeństwa urodzone między 1.01.1964 r. a 31.12.1974 r., których matka była Niemką, nabywały obywatelstwo niemieckie, jeśli w przeciwnym razie stałyby się bezpaństwowcami. 

Dzieci pochodzące z małżeństwa urodzone od 1.01.1975 r. nabywały obywatelstwo niemieckie, jeśli jedno z rodziców było Niemcem.

2. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie poza małżeństwem

Dzieci pozamałżeńskie, których matka jest Niemką, od 1.01.1914 r. nabywają obywatelstwo niemieckie po matce.

Dzieci pozamałżeńskie, których ojciec jest Niemcem, nabywają obywatelstwo niemieckie od 1.07.1993 r., jeśli m.in. nastąpi zgodne z prawem niemieckim uznanie lub ustalenie ojcostwa przed ukończeniem przez dziecko 23. roku życia.

W przypadku tych osób istnieje ew. możliwość ubiegania się o nadanie im obywatelstwa niemieckiego.

Dalsze informacje na ten temat dostępne są na stronie internetowej Federalnego Urzędu Administracyjnego.

3. Nabycie obywatelstwa przez przysposobienie (adopcję)

Obywatelstwo niemieckie od 1.01.1977 r. można nabyć również przez skuteczną prawnie i zgodną z prawem niemieckim adopcję przez rodzica będącego Niemcem. Osoby małoletnie nabywają obywatelstwo niemieckie automatycznie z mocy prawa w wyniku adopcji, jeśli jedna z osób przysposabiających jest Niemcem / Niemką.

W przypadku dzieci, które między 1.01.1959 r. a 31.12.1976 r. zostały zaadoptowane przez rodzica będącego Niemcem, do 31.12.1979 r. istniała możliwość nabycia obywatelstwa niemieckiego przez złożenie oświadczenia.

4. Nabycie obywatelstwa przez legitymizację dziecka pozamałżeńskiego

Legitymizacja dziecka pozamałżeńskiego następuje przez późniejsze zawarcie związku małżeńskiego przez jego rodziców. Może ona nastąpić również w drodze uznania dziecka przez sąd za pochodzące z małżeństwa. Zasadniczo nabycie obywatelstwa niemieckiego regulują przepisy dotyczące dzieci z małżeństwa. Od 1.07.1998 r. nie istnieje już w niemieckim prawie termin prawny „legitymizacja”.

W okresie od 1.01.1914 r. do 30.06.1998 r. można było nabyć obywatelstwo niemieckie również w drodze legitymizacji dziecka pozamałżeńskiego.

5. Nabycie obywatelstwa niemieckiego przez urodzone za granicą dzieci, których rodzice są Niemcami urodzonymi za granicą po 31.12.1999 r. (§ 4 ust. 4 niemieckiej Ustawy o obywatelstwie, (StAG))

Urodzone za granicą dziecko, którego rodzice są Niemcami lub jedno z rodziców jest Niemcem urodzonym(i) po 31.12.1999 r. za granicą, a ich / jego miejsce zwykłego pobytu w chwili urodzenia dziecka znajduje się za granicą, nie nabywa obywatelstwa niemieckiego przez urodzenie, jeśli wraz z urodzeniem nabywa obywatelstwo innego państwa. 

Dziecko nabywa obywatelstwo niemieckie z mocą wsteczną od chwili urodzenia tylko wtedy, jeśli rodzice w ciągu roku od urodzenia dziecka złożą we właściwym urzędzie stanu cywilnego w Niemczech lub we właściwym przedstawicielstwie Niemiec za granicą wniosek o rejestrację urodzenia swojego dziecka.

Przykład:

Pan A., obywatel Niemiec, urodzony w Polsce i zamieszkały tam od urodzenia, zawiera związek małżeński z obywatelką polską. Z tego małżeństwa w dniu 1.02.2000 r. rodzi się córka Anna, która nabywa po ojcu obywatelstwo niemieckie i po matce obywatelstwo polskie. Anna w 2019 roku zawiera związek małżeński z obywatelem polskim i rodzi im się syn, który nabywa po matce obywatelstwo polskie, ale nie niemieckie, chyba że jego urodzenie zostaje zgłoszone w niemieckim urzędzie stanu cywilnego.

Chcąc, by dziecko nabyło obywatelstwo niemieckie, Anna lub ojciec dziecka musi złożyć we właściwym urzędzie stanu cywilnego w Niemczech lub we właściwym przedstawicielstwie Niemiec za granicą wniosek o rejestrację urodzenia swojego dziecka. Aby zostały spełnione warunki nabycia obywatelstwa niemieckiego, wniosek musi zostać złożony w ciągu jednego roku.

Uwaga: Ten przepis może dotyczyć wszystkich Niemców, którzy sami urodzili się za granicą i których dziecko urodziło się za granicą, niezależnie od powodu i długości okresu ich pobytu poza granicami Niemiec.

Dalsze informacje na temat transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dostępne są na naszej stronie informacyjnej.

6. Nabycie obywatelstwa przez osoby urodzone w Niemczech nie wcześniej niż 1.01.2000 r., których rodzice są cudzoziemcami

Po spełnieniu pewnych przesłanek możliwe jest nabycie obywatelstwa niemieckiego także wtedy, gdy oboje rodzice są cudzoziemcami.

Dziecko urodzone w Niemczech nie wcześniej niż 1.01.2000 r., którego oboje rodzice są cudzoziemcami, nabywa obywatelstwo niemieckie, jeśli w chwili urodzenia legalne miejsce zwykłego pobytu jednego z rodziców od ośmiu lat znajduje się w Niemczech i jeśli posiada on prawo pobytu na czas nieokreślony.

W tym przypadku dzieci wraz z ukończeniem 21. roku życia muszą z reguły złożyć oświadczenie, czy chcą zachować obywatelstwo niemieckie lub obywatelstwo innego państwa (§ 29 niemieckiej Ustawy o obywatelstwie, tzw. opcja). Można jednak też zostać zwolnionym z obowiązku dokonania wyboru.

Dalsze informacje dostępne są tutaj.

7. Nabycie obywatelstwa przez zawarcie zawiązku małżeńskiego z obywatelem Niemiec

Kobiety będące cudzoziemkami, które zawarły związek małżeński z obywatelem Niemiec, automatycznie nabyły obywatelstwo niemieckie między 1.01.1914 r. a 31.03.1953 r.

W przypadku kobiet będących cudzoziemkami, które zawarły związek małżeński z obywatelem Niemiec między 1.04.1953 r. a 23.08.1957 r., znajdowały zastosowanie przepisy szczególne.

W przypadku związków małżeńskich zawartych między 24.08.1957 r. a 31.12.1969 r. istniała możliwość nabycia obywatelstwa niemieckiego przez złożenie oświadczenia w chwili zawarcia związku małżeńskiego lub po jego zawarciu.

Od 1.01.1970 r. zawarcie związku małżeńskiego nie skutkuje automatycznie nabyciem obywatelstwa. Małżonkowie obywateli Niemiec mogą uzyskać obywatelstwo przez nadanie tylko po spełnieniu określonych przesłanek. Szczegółowe informacje są dostępne na stronie Federalnego Urzędu Administracyjnego.

8. Nabycie obywatelstwa przez przesiedlenie do Niemiec jako (późny) przesiedleniec, wzgl. uchodźca

Późni przesiedleńcy to Niemcy w rozumieniu Ustawy zasadniczej, którzy mieszkają za granicą i należą do mniejszości niemieckiej i postanawiają powrócić do ojczyzny swoich przodków, by zamieszkać tam na stałe.

• Przesiedlenie przed 1.01.1993 r. jako przesiedleniec lub uchodźca

Legitymacja wydawana uchodźcom i przesiedleńcom przewiduje trzy kategorie:

kategoria A – wypędzeni ze stron ojczystych

kategoria B – wypędzeni, ale nie wypędzeni ze stron ojczystych

kategoria C – uchodźcy z radzieckiej strefy okupacyjnej

Dokument ten wstępnie potwierdza jedynie, że jego właściciel uzyskał status Niemca (niem: „Statusdeutscher”), ale nie jest obywatelem Niemiec.

Jeśli przesiedlenie osoby będącej przesiedleńcem lub uchodźcą nastąpiło przed 1.01.1993 r., uzyskanie obywatelstwa niemieckiego jest możliwe w ramach nadania obywatelstwa na wniosek zainteresowanego lub na mocy § 40 a niemieckiej Ustawy o obywatelstwie przez udokumentowanie nieprzerwanego zwykłego pobytu w Niemczech od chwili przesiedlenia do 1.08.1999 r.

Jeśli nie można udokumentować miejsca nieprzerwanego zwykłego pobytu w Niemczech (np. przedkładając rozszerzony dokument potwierdzający miejsce zameldowania), należy podjąć postępowanie o ustalenie obywatelstwa niemieckiego. Bliższe informacje znajdują się w punkcie "Ustalenie obywatelstwa niemieckiego".

Nie będąc już w posiadaniu legitymacji (niem: „Vertriebenenausweis”), należy zwrócić się do oddziału zamiejscowego Federalnego Urzędu Administracyjnego we Friedlandzie:

Bundesverwaltungsamt – Außenstelle Friedland
Landesaufnahmebehörde Niedersachsen
Standort Grenzdurchgangslager Friedland
Heimkehrerstraße 18
37133 Friedland

Nr tel.: (0049) (0)5504 – 803 – 0

E-mail: poststelle-fr@lab.niedersachsen.de

• Przesiedlenie między 1.01.1993 r. a 1.08.1999 r. jako późny przesiedleniec

Zaświadczenie wydane w związku z przyjęciem na teren Republiki Federalnej Niemiec na podstawie § 15 Federalnej ustawy o wypędzonych i uchodźcach (BVFG) (wydane przed dniem 1.08.1999 r.) potwierdza początkowo jedynie, że jego posiadacz uzyskał status Niemca (niem: „Statusdeutscher”), ale nie jest obywatelem Niemiec.

Jeśli przesiedlenie miało miejsce w okresie między 1.01.1993 r. a 1.08.1999 r. i dotyczy późnych przesiedleńców, wówczas uzyskanie obywatelstwa niemieckiego następuje przez nadanie obywatelstwa na wniosek zainteresowanego lub przez udokumentowanie nieprzerwanego zwykłego pobytu w Niemczech od chwili przesiedlenia do 1.08.1999 r. Również w tym przypadku znajduje zastosowanie § 40 a Ustawy o obywatelstwie: jeśli nie można wykazać nieprzerwanego pobytu w Niemczech (np. przez przedłożenie rozszerzonego dokumentu potwierdzającego miejsce zameldowania), należy zabiegać o przeprowadzenie postępowania o ustalenie obywatelstwa niemieckiego. Bliższe informacje znajdują się w punkcie „Ustalenie obywatelstwa niemieckiego”.

• Przesiedlenie od 1.08.1999 r. jako późny przesiedleniec

Jeśli przesiedlenie miało miejsce nie wcześniej niż 1.08.1999 r. i dotyczy późnych przesiedleńców, wówczas osoby te nabywają obywatelstwo z chwilą wydania zaświadczenia na podstawie § 15 Federalnej ustawy o wypędzonych i uchodźcach (BVFG) (wydanego nie wcześniej niż 1.08.1999 r.). Osobom posiadającym takie zaświadczenie oraz ich małżonkom i potomkom zawsze przyznawane jest także obywatelstwo niemieckie.

9. Inne sposoby nabycia obywatelstwa

Obywatelstwo niemieckie może zostać nabyte również przez nadanie.

Dalsze informacje na ten temat dostępne są na stronie internetowej Federalnego Urzędu Administracyjnego.

Szczególne przepisy w sprawie przywrócenia obywatelstwa dotyczą osób prześladowanych przez reżim nazistowski, którym obywatelstwo niemieckie zostało odebrane między 30 stycznia 1933 r. a 8 maja 1945 r. z powodów politycznych, rasowych lub religijnych. W ramach zadośćuczynienia osobom tym i ich potomkom przysługuje prawo do uzyskania obywatelstwa przez nadanie zgodnie z art. 116 ust. 2 zdanie 1 Ustawy Zasadniczej.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdą Państwo na stronie internetowej Federalnego Urzędu Administracyjnego.

Czwarta ustawa zmieniająca niemiecką Ustawę o obywatelstwie (StAG), która weszła w życie 20.08.2021 r., wprowadziła nowe prawo ustawowe do przywrócenia niemieckiego obywatelstwa dla osób, które utraciły je z powodu prześladowań przez reżim nazistowski lub wskutek nich w ogóle go nie nabyły i którym nie przysługuje do niego prawo na podstawie art. 116 ust. 2 Ustawy Zasadniczej (§ 15 StAG). Prawo do uzyskania obywatelstwa dotyczy również wszystkich potomków osób, o których mowa.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdą Państwo na stronie internetowej Federalnego Urzędu Administracyjnego.